Ciekawostki o wilkach

Gdzie można spotkać wilka?

Ulubionymi terenami występowania wilka szarego są tereny Azji, Europa Północna i Ameryka północna. Największe prawdopodobieństwo spotkania tego wilka przypada na Kanadę, gdyż tam właśnie żyje ich najwięcej, bo aż 50 tys. Na terenie Rosji zamieszkuje około 30 tys. wilków, na Alasce żyje ich od pięciu do siedmiu tysięcy. Jeśli chodzi o Europę, najwięcej wilków można spotkać na terenie Rumunii, a jest ich tu około 2500. Wilki żyją także w Skandynawii, na Ukrainie, w Polsce, w Italii i Słowacji. W naszym kraju najwięcej wilczych rodzin zamieszkuje województwa Małopolskie, Podkarpackie i Podlaskie. Wilki można spotkać przede wszystkich w rejonach Karpat i Pogórza Karpackiego. Szacuje się, że w tych okolicach żyje około dwustu przedstawicieli tego gatunku. Źródła podają, że na Roztoczu może mieszkać około osiemdziesięciu wilków. Wilki zamieszkują też lasy porastające północno-wschodnie obszary Polski. W lasach tych żyje prawdopodobnie ponad sto pięćdziesiąt osobników. Wilki nie uznają granic ani podziałów administracyjnych i swobodnie przemieszczają się między województwami i państwami. Z tego względu, dokładne określenie ich ilości na poszczególnych obszarach, jest dość trudne. Ogólnie rzecz biorąc, przypuszcza się, że na terenie Polski może przebywać nieco ponad czterysta wilków. Badania wskazują także na wyraźne zmniejszanie się ilości wilków na zachodzie naszego kraju. Do stanu tego doprowadziła działalność kłusowników a także fakt coraz rzadziej występujących tam dużych przestrzeni, których nie dzielą autostrady, działki i stawiane budynki. Wilcze watahy opuszczają te miejsca, ponieważ potrzebują one dużych, otwartych przestrzeni, nie zakłóconych działalnością człowieka.
Badania archeologiczne wskazują na to, że wilki występowały na terenie Polski już w czasach epoki plejstoceńskiej. Skamieniałe szczątki tych ssaków zostały znalezione na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, W Tatrach, Sudetach i na Rzeszowszczyźnie. Wilki występowały też na terenie Gdańska, Opola i Gniezna.

Leśni wędrownicy.

O wilkach można powiedzieć przede wszystkim to, że są one bardzo wytrwałymi i silnymi piechurami. Wilk potrafi dziennie przebyć dystans dwudziestu kilometrów. Jeśli trzeba, potrafi przejść znacznie więcej.

Obserwując wilki zanotowano osobników, którzy pokonywali 160 kilometrów w ciągu dwudziestu czterech godzin. Dorosły wilk wędruje średnio z prędkością ośmiu kilometrów na godzinę. Jeśli trzeba, potrafi przez krótki czas, biec z prędkością 60 kilometrów na godzinę. Wilki poruszają się w różnym tempie, od stępa, poprzez kłus aż do galopu. Wilcze stada przemieszczają się zazwyczaj truchtem, czyli chodem szybszym od stępa a wolniejszym od kłusa. Ciekawostką jest fakt, że wędrujące stado wilków, które może liczyć do dwudziestu osobników, pozostawia na śniegu tylko jeden ślad, tak jakby przeszło tamtędy jedno zwierzę. Dzieje się tak ponieważ, wilki posiadają wyjątkową umiejętność podążania trop w trop, czyli po swoich śladach. Ten sposób pozostawiania śladów, nazywany jest fachowo sznurowaniem. To jak daleko i jak szybko wilcze rodziny przemieszczają się z miejsca na miejsce zależy przede wszystkim od tego, czy dane miejsce dostarcza im wystarczającą ilość pożywienia. Na przemieszczanie się wilczych rodzin nie bez wpływu pozostaje działalność człowieka na określonym terenie. Wilki przemieszczają się w zależności od długości dnia, pory roku i temperatury powietrza. Najczęściej, wędrujące stada wilków, można zobaczyć w godzinach rannych i wieczornych.

Zachowanie i zwyczaje wilków

Wilcze rodzicielstwo.

Wilki stają się zdolne do rozmnażania między drugim a trzecim rokiem życia. Zdarza się czasami, że samica wcześniej zacznie dostawać cieczkę. Wilczy rodzice mogą wydawać na świat małe wilczęta aż do chwili gdy ukończą średnio dziesięć lat. Wilcza ruja ma miejsce raz na rok. Zazwyczaj okres wilczych godów przypada na przełom zimy i wiosny. Wilcza ciąża trwa średnio dwa miesiące. Wilczyce wydają swoje potomstwo na świat w norach, jaskiniach skalnych lub na legowiskach osłoniętych od wiatru i głęboko ukrytych. Za jednym razem wilczy rodzice wydają na świat od czterech do siedmiu małych wilczków. Zdarza się czasem, że za jednym zamachem przyjdzie na świat dwanaście szczeniąt. Maleńkie wilczęta są ślepe i do przeżycia jest im potrzebna stała temperatura najbliższego otoczenia. Małe wilczki zaczynają widzieć w dwa tygodnie po urodzeniu. Najwcześniejszy etap swojego życia, spędzają one wraz z matką w legowisku lub norze. Maleńkie wilczki żywią się wówczas jej mlekiem. Samiec w tym czasie dostarcza samicy pokarmu z zewnątrz. Nieco później, dorastające wilczki dostają częściowo przerzuty pokarm, którego dostarczają im wszyscy członkowie watahy. Małe wilki mają mleczne uzębienie. Gdy uzębienie to zmieni się na stałe, zaczynają one zdobywać jedzenie, polując wraz z innymi członkami stada. Niestety znaczna większość wilków nie przeżywa pierwszego roku życia. Do pełnej dorosłości dożywa jedynie od 15 do 30 procent osobników.

Życie w wilczym stadzie.

Wilcze stado, nazywane watahą może składać się z kilkunastu osobników. Stada wilków żyjące na terenie Polski są niewielkie i liczą mniej niż dziesięciu członków. Władzę w wilczym stadzie pełni najsilniejsza para dorosłych wilków, zwana parą alfa. Para alfa to jedyne wilki w stadzie, które mogą się rozmnażać. Pozostałe stado to wilki spokrewnione z parą alfa. Wszyscy członkowie stada mają tu swoje miejsca i role. Przy zjadaniu upolowanego zwierzęcia, obowiązuje określona kolejność podchodzenia do „stołu”. Najmłodszymi wilkami opiekują się wszystkie dorosłe wilki w stadzie. Wyrośnięte szczenięta muszą czasami opuścić stado, by nie stanowiły konkurencji dla dominującej pary. Wszystkie wilki żyjące w stadzie mają swoje zadania do spełnienia. Część z nich zajmuje się przewidywaniem niebezpieczeństwa za pomocą węchu. Inne pełnią rolę poszukiwaczy tropu. Kolejni członkowie watahy zabijają upolowane zdobycze. Zadaniem innych wilków jest opieka nad potomstwem najważniejszej pary. Wilcze stada mają także swoje „supernianie”, których rola polega na wymierzaniu stosownych kar. Zazwyczaj rolę tę pełni zastępca samca alfa. Kary wymierzane w wilczym systemie wychowawczym są symboliczne i polegają między innymi na wkładaniu łba w rozwarty szeroko pysk zastępcy przywódcy stada.

Przysmaki wilków.

Wilki zamieszkują tereny leśne, bagienne, górskie i pustynne. Każda wilcza wataha obiera jakiś fragment przestrzeni za swój i tam zdobywa pożywienie. W najmniej dostępnych miejscach swojego rewiru, wilcza rodzina ma swoje legowisko, do którego samiec przynosi jedzeni, w okresie opieki nad kolejnym miotem. Dorosły wilk potrzebuje dziennej racji żywności, w postaci ponad jednego kilograma mięsa, kości i skór. Wilki żyjące w warunkach naturalnych zjadają przeważnie niewielkie zwierzęta, takie jak zające ptaki, borsuki czy gryzonie. Równie chętnie zjada duże leśne zwierzęta, takie jak sarny, jelenie czy łosie. Po długotrwałym okresie głodu, dorosły wilk jest w stanie zjeść jednorazowo około dziesięciu kilogramów mięsa. Na deser zjada głównie owoce i runo leśne. Wilki mają zdolność adaptacji swoich nawyków pokarmowych do tego, co jest aktualnie dostępne, na danym terenie. Wilki bardzo rzadko polują na zdrowe osobniki. Zazwyczaj ich ofiarą padają zwierzęta chore i osłabione. W ten sposób wilki dokonują naturalnej selekcji w środowisku przyrodniczym. Wilki oczyszczają też środowisko z ciał nieżywych zwierząt. Zdarza się, że atakują zdrowe zwierzęta, ale kończy się to często rezygnacją ze zdobyczy lub własnymi obrażeniami. Ze względu na tryb życia – ciągłe przemieszczanie się – wilki mają duże zapotrzebowanie energetyczne, dlatego istotę ich diety stanowi mięso.

Porozumiewanie się wilków.

Powszechnie wiadomo, że delfiny porozumiewają się ze sobą. Tę samą umiejętność posiadają wilki. W przypadku wilków system komunikacyjny jest bardzo rozwinięty i złożony. Swoją pozycję w stadzie i związane z tym zachowania, wilki komunikują za pomocą odpowiednich pozycji i ustawień poszczególnych części ciała. Wilki, którym wolno okazywać dominację, wyrażają ją przez pozostawanie w pozycji stojącej z usztywnionymi kończynami i ogonem wyprostowanym do góry. Uszy dominantów też skierowane są ku górze, a futro na ich grzbietach też jest lekko zjeżone. Dominujący osobnik w stadzie spogląda innym osobnikom prosto w ślepia, czasami nawet wchodzi przednimi łapami na inne wilki. Członkowie stada, którym w udziale przypadła uległość, okazują ją poprzez obniżenie linii całego ciała i charakterystyczne wyginanie ku dołowi warg i uszu. Ulegli członkowie stada liżą pysk wilków dominujących, przy czym ich tylnia część ciała jest skierowana ku dołowi. Uległość to także ogon schowany między tylnimi nogami. Poddani członkowie stada często leżą na plecach z ugiętymi przednimi łapami i odchyloną głową do tyłu. Oznaką poddaństwa jest odsłanianie miękkich części ciała: brzucha i gardła. Poddanie wyrażane jest też przez skomlenie. Wilki, gdy są złe, stawiają uszy na sztorc a ich sierść jeży się na całym grzbiecie. Wilki zezłoszczone podnoszą wargi i ostrzegawczo błyskają kłami a z ich gardzieli wydobywa się złowrogie warczenie. Wilki odczuwają także strach i wyrażają go poprzez tulenie uszu do ciała, trzymanie ogona między tylnymi łapami i kuleniem się w sobie. Przestraszony wilk skomli lub poszczekuje cichutko. Pozycja obronna wilka wygląda następująco: całe ciało zwierzęcia przylega do ziemi, uszy są „przylepione” do głowy. Wilk w ataku ma bardzo zjeżoną sierść przyjmuje pozycję kuczną i warczy złowieszczo. Wilki odczuwają także relaks i odprężenie. Zrelaksowanego wilka łatwo poznać po tym, że leży na brzuchu lub na boku, uszy są blisko ciała a ogon porusza się radośnie. Zupełnie inaczej wygląda wilk odczuwający napięcie: jego ogon leży nieruchomo na ziemi, zwierze przyjmuje pozycję kuczną.
Po czym można poznać, że wilk jest zadowolony? Można to poznać po tym, że zwierze raźno macha ogonem a jego język radośnie zwisa ze śmiejącego się pyska. W trakcie polowania zwierzęta są wyraźnie spięte a ich ogony stają prostym przedłużeniem reszty ciała. Wilki nie stronią także od zabawy, na którą jest przeznaczony odpowiedni czas w życiu codziennym stada. Bawiące się wilki są w ciągłym ruchu, podskakują, podbiegają do siebie i obiegają się naokoło. Ich ogony są skierowane ku górze a przednia część ciała jest nieco niżej niż tylna.

Komunikacja pomiędzy wilkami odbywa się też przy pomocy dźwięków. Wilki potrafią szczekać, skomleć, piszczeć, warczeć i wyć. Kiedy jakieś obce osobniki zbliżą się zbytnio do terytorium danej watahy, wilki wydają z siebie ostrzegawcze poszczekiwanie. Szczekanie wilków brzmi inaczej niż to, które dobywa się z psich pysków. Wilki szczekają znacznie ciszej i ich głos ma przy tym inną barwę. Podobnie jak psy, wilki warczą, gdy chcą okazać złość, gniew i agresję. Dźwięk skomlenia jest natomiast oznaką wilczej uległości lub prośbą np. o dodatkową porcję jadła. Podczas zabawy małe wilki wydają z siebie radosny pisk. Wilki wyją, gdy chcą powiadomić inne osobniki, gdzie się właśnie znajdują. Wspólne wycie zacieśnia wilcze więzi emocjonalne i jest radosnym końcem udanego polowania. Wycie wilków można usłyszeć o porze wieczornej i wczesnym świtem. Wycie również odbywa się w sposób hierarchiczny: rozpoczyna je samiec alfa, a dopiero potem dołączają do niego głosy kolejnych członków stada. Chór wilczych głosów jest słyszalny z odległości około dwóch kilometrów. Wilki wyją bez przerwy przez kilkanaście sekund i powtarzają to kilkakrotnie.

Obcym wstęp wzbroniony.

Wilki są ssakami żyjącymi w stadach. Zwierzęta te zalicza się do zwierząt terytorialnych. Oznacza to, że przywiązują one wagę do zajmowanego przez siebie terytorium, które uważają za własne. Terytorium jednej wilczej watahy może zajmować kilkadziesiąt kilometrów kwadratowych przestrzeni. Poszczególne stada wilków zaznaczają swoje terytoria, po to by podkreślić, że są one już zajęte. Znakowanie terenu ma na celu ostrzeżenie innych wilków, przed nieopatrznym wstąpieniem na zajęty już teren. Szczególnie wyraźne znaki ostrzegawcze ustawiane są wokół miejsc, w których stado ukrywa samice z młodymi, oraz zapasy żywności. Zaznaczaniem terytorium zajmuje się dominująca para w stadzie, zwana parą alfa. Znakami ostrzegawczymi w przypadku wilków są pozostawione przez nich odchody. Dzięki nim, wilcze stado może zorientować się, kiedy ostatnio znajdowało się w danej części swojego terenu. W przypadku rozłączenia się stada, pozostawione odchody pomagają namierzyć się nawzajem jego członkom. Wilki znaczą też swoje terytorium swoim zapachem. W wielu miejscach na ciele posiadają one gruczoły, produkujące substancje zapachowe zwane feromonami. Dominujący samiec stada ocierając się o pozostałe wilki, powoduje, że całe stado zyskuje charakterystyczną woń. Całe stado pozostawia po sobie specyficzne sygnały węchowe. Dzięki tym sygnałom wilki są w stanie rozpoznać, które osobniki były w danym miejscu przed nimi, albo znaleźć rozproszonych członków stada.

Kto nie poluje, ten nie je.

Wilki z natury żywią się mięsem upolowanych przez siebie zwierząt. Wilcze stada wypracowały sobie skomplikowany, ścisły i konsekwentny system zdobywania pokarmu. Zwierzęta te polują na ogół w parach lub całymi stadami. Wilcze polowania rozpoczynają się wieczorem i trwają czasami do białego rana. W pierwszym etapie polowania, biorą udział wilki zwane tropicielami. Ich zadanie polega na wykryciu, gdzie znajduje się zdobycz i powiadomieniu o tym całego stada. W tym momencie do akcji wkracza grupa wilków, zwanych naganiaczami. Do ich obowiązków należy rozgonienie stada zwierząt, w którym tropiciele wypatrzyły ofiarę. Kolejnym krokiem jest otoczenie ofiary przez kilku naganiaczy i skierowanie jej tak, by zaczęła biec w kierunku czekającej watahy. Gdy zwierze opadnie z sił, wilcze stado staje mu na drodze i atakuje je.

Wilcza uczta też ma swój porządek. Najpierw najada się dominująca para alfa, a reszta towarzystwa, grzecznie czeka na moment, w którym będzie mogła rozpocząć jedzenie. Głodny wilk zadowoli się wszystkim tym, co w danym rejonie, nadaje się do upolowania i do zjedzenia. Wilki łowią zarówno bardzo małe zwierzęta, zwierzęta średniej wielkości, jak i bardzo duże zwierzęta kopytne. Wilk ma bardzo bystry wzrok i bez trudy wypatruje małe gryzonie takie jak myszy. Małe zwierzęta jak gryzonie i zające wilk zabija uderzając i zgniatając je swoimi silnymi łapami. Zwierzę przygniecione do ziemi, po prostu przestaje oddychać. Nieco większe osobniki takie jak sarny wilki zabijają jednym celnym ugryzieniem w okolicę gardła. Stado wilków potrafi zabić nawet bizona. W tym celu dopada go ze wszystkich stron, powala na ziemię i rozrywa jeszcze żyjące zwierzę na kawałki.
Podobnie jak udomowiony pies, wilk dobrze znosi głód. Dorosły wilk może przeżyć od dwóch do trzech tygodni, nie jedząc nic. Zdarza się, że wilcze stada atakują zwierzęta hodowlane będące własnością ludzi. Obiektywnie rzecz biorąc, sytuacje takie nie zdarzają się zbyt często. Wilki z natury wolą unikać ludzi, ich zagród i zabudowań. Stada wilków porywają owce, bydło i konie, jeśli w okolicy nie ma możliwości upolowania czegokolwiek innego. Na skutek braku zwierzyny łownej, wilki mogą nabrać nawyku polowania na łatwą zdobycz, jaką są zwierzęta hodowlane. Aby powstrzymać to zjawisko właściciele trzód stosują specjalne ogrodzenia, druty z napięciem elektrycznym oraz używają psów strażniczych. Badania pokazują, że zabijanie wilków pogarsza całą sprawę. Przetrzebione stado traci bowiem swoją zdolność grupowego polowania na dzikie zwierzęta i jeszcze częściej sięga po zwierzęta w zagrodach. Na przestrzeni stuleci odnotowano też kilkadziesiąt przypadków ataków wilków na ludzi. Te sporadyczne przypadki zdarzają się głównie tam, gdzie grasują wilki zarażone wścieklizną. Wilk atakuje ludzi w przypadku gdy jego relacje z nimi zostają zaburzone. Jeśli człowiek zajmie teren, który wilki uznały wcześniej za swój i na nim polowały, może się zdarzyć, że wilki uznają człowieka, za kolejną ofiarę do upolowania. Wilki, atakując ludzi, stosują te same zasady co w przypadku zwierząt. Jak wiadomo wilki atakują głównie chore i słabe zwierzęta. Ta zasada znalazła swoje odzwierciedlenie w fakcie, że wilki polując na ludzi, atakowały głównie dzieci.

Wymiana osobników.

Dominująca w stadzie para wilków raz do roku wydaje na świat przeciętnie 4 – 7 szczeniąt. Młode rodzą się w norze, którą opuszczają po raz pierwszy po miesiącu. Nadal są karmione mlekiem matki, a dodatkowo dostają kawałki mięsa zwróconego przez rodziców i innych członków stada. W 3. – 5. miesiącu życia młode wilki wędrują za stadem i biorą udział w polowaniach. Z nadejściem zimy część z nich opuszcza swoja grupę i rozpoczyna samotną wędrówkę albo dołącza do innego stada. Do grupy ich rodziców przyłączają się wtedy inne młode wilki. W ten sposób następuje naturalna wymiana osobników pomiędzy rodzinami

Podgatunki wilków

Wilk nie jedno ma imię. Podobnie jak inne zwierzęta, występuje pod postacią różnorodnych odmian i ras. Oto niektóre z nich.

Wilk szary

Drapieżny ssak z rodziny psowatych. Można go spotkać na terenach zalesionych, pustynnych i podmokłych. Żyje w Hiszpanii, na Półwyspie Apenińskim, w Grecji, w Skandynawii Rosji i w Polsce.
Przez wiele lat ludzie tępili te zwierzęta, skutkiem czego gatunek ten o mało nie przestał istnieć. Obecnie na terenie wielu państw, także w Polsce, wilk jest pod ochroną.

Wilk grzywiasty

Ssak drapieżny, psowaty. Zamieszkuje Argentynę, Amerykę południową i Brazylię. Lubi wielkie stepy i bagna z wysoką roślinnością. Ten gatunek wilka nie przepada za gęstymi lasami. Wilk grzywiasty podobny jest trochę do lisa na długich nogach. Chodzi, stawiając jednostronne kończyny w jednej linii.

Wilki grzywiaste mają duże małżowiny uszne, które nie mają spiczastych końców, są raczej półokrągłe. Pysk wilka grzywiastego jest wąski i wyciągnięty ku przodowi. Przy końcu sierść jest jakby przypalona. Kark tego wilka ozdobiony jest grzywą, która może mieć różne barwy: może być czarna lub ruda. Cały wilk jest rudy, a jego ogon różni się zdecydowanie od ogona jego krewnych, gdyż jest krótszy i bardziej puszysty, coś na kształt lisiej kity. Ogon wilka grzywiastego jest zakończony białym pędzelkiem. Na nogach tego zwierzęcia widać czarne „podkolanówki”. Wilk grzywiasty nie jest zbyt wybredny i praktycznie zadowoli się niemal wszystkim. Jego główną dietę stanowią małe zwierzęta, gryzonie i leśne ptaki. Z braku naturalnej bazy pokarmowej, wilkowi grzywiastemu zdarza się sięgać po to, co nie jego czyli po drób hodowany przez ludzi. Wilk grzywiasty bardzo lubi owoce. Samica tego wilka nosi młode w sobie przez około 60 dni. W rodzinie wilków z grzywami na ogół rodzi się około sześciu szczeniąt.

Wilk tasmański (workowaty)

Jest to wilk nazywany workowatym, należący do rzędu ssaków torbaczy. Na pierwszy rzut oka, wilk tasmański kojarzy się z ogarem. Zwierze bez ogona jest długie na ponad metr. Po bokach jego sierść ma kolor płowo-szary lub brunatno-żółty. Mniej więcej w połowie ciała, zaczynają się czarne poprzeczne pręgi, które sięgają aż do ogona. Pręgom tym, wilk zawdzięcza miano tygrysa tasmańskiego. Pysk wilka tasmańskiego jest szeroki przy głowie a węższy tuż przy nosie. Ubarwienie pyska jest popielate, przyjrzawszy się dobrze, można na nim zobaczyć małe białe plamki. Wilk tasmański dysponuje garniturem zębów typowym dla wszystkich zwierząt drapieżnych. Jego uszy zwężają się ku górze, gdzie kończą się charakterystycznym szpicem. Ogon tego wilka jest bardzo szeroki, masywny i ma zaokrąglone zakończenie. Wilk z rodziny torbaczy najlepiej czuje się w terenach stepowych i wysokich górach. Wilk tasmański jest najbardziej aktywny w nocy. W dzień odpoczywa i nie przemieszcza się. Za dnia wilk ten wydaje się być ociężały i niezdolny do precyzyjnych ruchów. Zdolność tę odzyskuje w porze nocnej. Wtedy to można zobaczyć jak to duże zwierze, pokonuje strome skały niczym lekka i zwinna kozica. Wilka tasmański jest zwierzęciem płochliwym, nie podchodzi do ludzi a zatem trudno jest go zobaczyć. Wilki workowate zdobywają pożywienie, polując na zwierzęta we dwójkę lub całymi stadami. W rodzinie wilka tasmańskiego, na świat przychodzi od dwóch do czterech wilcząt. Wilk tasmański zjada owoce i małe zwierzęta. Wilczyce mają z przodu torbę, która przypomina półksiężyc. W torbie tej są cztery stanowiska pokarmowe dla maleńkich wilcząt. Torba jest otwarta, dopóki zamieszkują w niej szczenięta. Wilk tasmański zamieszkiwał niegdyś tereny Australii. Do dziś można spotkać go na Tasmanii, ale występuje bardzo rzadko, ponieważ człowiek przyczynił się do prawie całkowitego wytępienia go.

Wilk kanadyjski (mackenzie)

Wilk kanadyjski wraz z ogonem może osiągać długość dwóch metrów. Wilk ten w kłębie jest wysoki na 85 centymetrów. Osobniki tego gatunku ważą mniej więcej 45 kilogramów, choć zdarzają się i takie których waga dobiega osiemdziesiątki.
Wilk ten najbardziej kojarzy się z psem rasy owczarek alzacki. Jego klatka piersiowa jest jednak węższa niż owczarka a tułów jest dłuższy. Wilk kanadyjski ma oczy osadzone po skosie, a jego czoło jest bardzo duże. Uszy wilka są krótkie. Wilk ten dostał od natury gęstą szatę, która doskonale zachowuje stałą temperaturę ciała zwierzęcia. W zależności od warunków i uwarunkowań indywidualnych, sierść wilka kanadyjskiego przyjmuje bardzo różne odcienie brązu. Całe ciało tego zwierzęcia jest piękne i zachowuje wszelkie zasady prawidłowej proporcji i harmonii. Dodatkowo jest ono bardzo silne.
Wilk mackenzie ma bardzo dobry i przenikliwy wzrok i równie doskonały słuch. Te doskonale rozwinięte zmysły, służą przede wszystkim do znajdowania potencjalnej zdobyczy. Wilka tego można spotkać w północno-zachodnich rejonach Kanady, a także na Alasce. Przez jedną noc potrafi przebyć odległość kilkudziesięciu kilometrów. Gdy wymaga tego sytuacja, zwierze potrafi rozpędzić się do prędkości samochodu, jadącego w terenie zabudowanym (jadącego przepisowo, rzecz jasna).

Wilk rudy

Wilki rude, wbrew swojej nazwie, mają niewiele rudego koloru na futrze. Są nieco mniejsze od wilka szarego i nieco większe od kojota. Pierwotnie wilki te zamieszkiwały wschodnią część Ameryki Północnej.
Gatunek ten został niemal wytępiony na wolności w latach 60. XX wieku. W roku 1973 wyłapano 400 ostatnich osobników i przeznaczono je do hodowli mającej na celu uratowanie gatunku. Niestety, okazało się, że większość złapanych zwierząt stanowiły krzyżówki z kojotami. Jedynie 14 osobników było czystej krwi. I to one dały początek stadu, z którego próbuje się obecnie odrodzić populację.

Wilk falklandzki

Wilk falklandzki (Dusicyon australis), to wymarły drapieżnik z rodziny psowatych. Występował na Falklandach, gdzie około 1876 roku został całkowicie wytępiony przez osadników.
Wilk falklandzki miał krótki pysk i szczęki przystosowane do chwytania dużych ofiar, takich jak foki i pingwiny. Wielkością przypominał kojota, ale był bardziej krępy.

Wilki w Polsce

Wilk zajmuje niebagatelne miejsce w polskiej (i nie tylko) kulturze. Jest bohaterem literatury, malarstwa, czy filmu. Na przestrzeni wieków ,,cieszył się” raczej złą sławą, budził bowiem lęk. Jego tryb życia, pełen tajemniczych dla człowieka zachowań, jak np. wycie do księżyca sprawiał, że powstawało na jego temat wiele wyobrażeń. Świadczą o tym liczne legendy, jak np. o wilkołaku, czyli wilka który za dnia przybiera ludzką postać, by pod osłoną nocy przeistaczać się w hybrydalną, krwiożerczą bestię, napadającą na ludzi i zwierzęta. Osoba, która przeżyje pogryzienie przez wilkołaka, staje się identyczną istotą. Wilki uważane były za sprzymierzeńców diabła, czy czarownic. Jako przykład może posłużyć chociażby pierwszy (i jak niektórzy uważają, jedyny) polski horror, Wilczyca (reż. M. Piestrak, 1982), opowieść o kobiecie przemieniającej się w wilka. Dzisiaj ten pierwotny lęk przed wilkami, chociaż wciąż obecny w świadomości ludzi, ustępuje powoli na rzecz postaw proekologicznych. Wilk jako gatunek jest bowiem zagrożony wyginięciem. I chociaż pewne działania w Polsce sprzyjają odrodzeniu się populacji wilków w naszym kraju (podobno pojedyncze sztuki można spotkać już nie tylko w górach, ale również na północy, w rejonach Kaszub), to jednak wciąż wilki giną na skutek bezprawnych działań rolników i hodowców, którzy mszczą się na wilkach, podejrzewanych o zabijanie zwierząt domowych.

Pożywienie i ataki na ludzi

Faktem jest, że wilk na terenie naszego kraju, podobnie jak w innych rejonach, żywi się przede wszystkim mięsem, mimo to nie należy demonizować jego zwyczajów kulinarnych. Poluje bowiem przede wszystkim na zwierzęta kopytne, jak sarny, łosie, czy jelenie. Te ostatnie są przez wilki preferowane, bowiem są na tyle duże, by zapewnić pożywienie większej grupie myśliwych i starczy go na dłużej. Średnio wilk potrzebuje ok. 5 kg mięsa dziennie, chociaż potrafi zjeść nawet 10 kg. Sporadycznie napada na zwierzęta gospodarskie, w zasadzie wyłącznie, gdy są one pozostawione bez nadzoru człowieka czy psa nieopodal naturalnego środowiska wilków - lasu. Jeśli chodzi o ataki na ludzi, dochodzi do nich ze strony wilków rzadko, ale regularnie i nie są odosobnionymi przypadkami. Bywały takie, gdy napastnikiem był mieszaniec wilka z psem, pozbawiony naturalnego strachu przed człowiekiem. W czasie wojen, gdy wilki masowo żywiły się niepogrzebanymi ciałami, także częściej dochodziło do takich ataków, gdyż zwierzęta nabierały przekonania, że istota ludzka może być naturalnym pokarmem. Atakują także wilki zarażone wścieklizną - nie czują one strachu, jak zdrowe osobniki, poza tym wzrasta u nich poziom agresji. Generalnie należy unikać bezpośredniej konfrontacji z tym gatunkiem i nie drażnić wilków np. głośnym zachowaniem w lesie. W Polsce ataki na ludzi nie zdarzają się zbyt często, ma to związek także z niewielką liczebnością tych zwierząt na terenie naszego kraju.

Populacja

Obecnie, na skutek aktywności środowisk proekologicznych oraz coraz większej świadomości społecznej, populacje wilka w Polsce odradzają się, jednakże nie ma tutaj miejsca na przesadny optymizm. W roku 2009 ilość wilków oceniano na 500- 600, przy czym trzy lata wcześniej było ich mniej, bo ok. 400-500. Najwięcej wilków w Polsce żyje w województwach podkarpackim, małopolskim i podlaskim - zalesione środowisko górskie bardzo im sprzyja, są tam bezpieczne, mają wiele kryjówek i pożywienia. Karpaty to ich największa ostoja, o czym powinni pamiętać miłośnicy górskich wypraw.
Wilki funkcjonują w grupach (tzw. watahach), w Polsce liczących zazwyczaj 4-6 sztuk. Wataha obejmuje sobie terytorium, które w polskich warunkach osiąga wielkość ok. 150 km kw. Zasięg tego terenu zmienia się w zależności od sezonu - w okresie wychowu młodych wilki koncentrują się na znacznie mniejszym obszarze, optymalnym dla nowego pokolenia oraz matek, które nie mają możliwości aktywnego poruszania się (w naszym kraju jest to przełom kwietnia i maja). Niestety, w polskich górach wilki mają coraz gorsze warunki do rozrodu i polowań, wskutek czego wytrzebiona niemal w II poł. XX w. populacja odradza się z niezwykłym trudem. Komercjalizacja gór (coraz więcej obiektów turystycznych, wycinka lasów) sprawia, że ich tereny zostają drastycznie ograniczone, a przyjmuje się, że wataha wilków do sprawnego funkcjonowania potrzebuje min. 100 km kw.

Ochrona

W Polsce wilk należy do gatunków ściśle chronionych, co oznacza, że nie wolno na niego polować – jest to zabronione prawem. Adekwatna ustawa została jednak uchwalona dopiero w 2006 roku (poprawiona ustawa z 1998 roku, która gwarantowała wilkom ochronę, ale nie ścisłą). Wcześniej rzeczywistość nie przedstawiała się dla wilków zbyt pozytywnie. P II wojnie światowej, od 1955 do 1975 za zabicie wilka wypłacano premie. Zasada ta doprowadziła do niemal całkowitego wytrzebienia zwierząt tego gatunku na terenie naszego kraju. Jednakże dopiero w 1992 roku zaczęto zwracać uwagę, że aby chronić wilki, należy zmienić prawo. Zaczęło się od ówczesnego województwa poznańskiego, którego Wojewoda wydał w tym roku specjalne rozporządzenie, obejmujące wilka całkowitą ochroną na terenie tego województwa. Obecnie wilk chroniony jest na terenie całej Polski. Zgodę na odstrzał osobników niebezpiecznych bądź uporczywie atakujących stada, wydaje Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska na wniosek Konserwatora Przyrody. Jeśli wilk wyrządza szkody finansowe, odpowiada za nie Skarb Państwa. Oczywiście, jak wiele innych gatunków, tak i wilki wciąż padają ofiarami kłusowników.

Ciekawostki o wilkach

Ogólnie o wilku

Wilk, nazywany często wilkiem szarym należy do ssaków a konkretnie do rodziny psowatych. Wilk jest zwierzęciem drapieżnym. Jego najczęstszym miejscem zamieszkania, są leśne ostępy, rozległe równiny, tereny podmokłe, a także tereny położone wysoko w górach. Wilk kocha przestrzeń. Wilcze stado, zwane watahą potrzebuje obszaru od stu do trzystu kilometrów kwadratowych. Na danym terenie mogą współistnieć ze sobą dwa wilcze stada. Wilcza wataha to inaczej jedna wilcza rodzina. W jej skład wchodzi samiec zwany basiorem, samica zwana waderą oraz ich potomstwo z dwóch kolejnych miotów. W wilczych rodzinach przestrzega się systemu hierarchicznego. Wilki potrafią się ze sobą porozumiewać. Ich wzajemne kontakty realizowane są poprzez język ciała, wydawanie charakterystycznych dźwięków, produkowanie określonych substancji biologicznych zwanych feromonami oraz poprzez znaczenie terenu swoimi odchodami. Wilki najchętniej zjadają mniejsze i większe zwierzęta kopytne. Ich ofiarami najczęściej bywają dziki, jelenie lub sarny. Wilki przyczyniają się do oczyszczania środowiska, przez zjadanie zdechłych zwierząt. Licząca więcej osobników, wilcza wataha, może polować na duże zwierzęta. Wilk nie pogardzi także rybami. Wygłodniałe wilki, podchodzą pod ludzkie zagrody i zjadają zwierzęta hodowane przez człowieka. Najprawdopodobniej temu właśnie faktowi, wilki zawdzięczają długowieczną złą sławę i kojarzenie ich z drapieżcami porywającymi niewinne owieczki. Należy jednak pamiętać, że wilk, w przeciwieństwie do człowieka, nie porywa i nie zabija niczego dla przyjemności, a robi to jedynie z głodu i po to by przeżyć.
Ekolodzy biją na alarm twierdząc, że obecnie to człowiek zagraża wilkom a nie wilki człowiekowi. Aktualnie wilki zostały objęte ochroną ze względu na drastyczne zmniejszenie się ich ilości w poszczególnych państwach. Zarówno w Ameryce jak i Europie podejmuje się działania, mające na celu przywrócenie dawnej liczebności wilków. Działania takie nazywają się reintrodukcją gatunku. Człowiek podziwia wilka za jego urodę, siłę, wolność i konsekwencje w działaniu. Jednocześnie wilk nadal wzbudza wiele emocji negatywnych, jakie zakorzeniły się w nas na skutek cech, jakie przypisywano mu w licznych bajkach i podaniach ludowych.
 

Wilk jaki jest, każdy widzi.

Dorosły wilk, gdyby zmierzyć go od głowy do ogona, ma średnią długość od 100 do 130 centymetrów, z ogonem będzie miał około 160cm długości. Wilk posiada na ogonie gruczoł o barwie niebiesko-czarnej. Naukowcy dotąd nie wiedzą do czego służy gruczoł nazywany fiołkowym. Dorosły wilk ma w kłębie około 80 centymetrów, dorosła samica mierzy w tym miejscu 65 centymetrów. Samiec wilka może ważyć od 40 do 60 kilogramów, podczas gdy waga dorosłej wilczycy wynosi od 30 do 50 kilogramów. Ślad wilczej łapy zostawiany na śniegu, nazywany wilczym tropem może mieć długość 10 cm i szerokość 9 cm. Przednie łapy wilka łączą się z klatką piersiową, ich stawy łokciowe skierowane są do środka, za to stopy kierują się ku zewnętrznej stronie ciała. Dzięki takiemu ustawieniu, wilk może iść stawiając dwie prawe i dwie lewe łapy w jednej linii. Tylne łapy wilka są nieco mniejsze od przednich.

Podobnie jak inne leśne zwierzęta, wilk posiada podwójne owłosienie. Jego górną warstwę stanowią sztywne i twarde włosy, po których dobrze spływa woda. Pod tą warstwą znajduje się tak zwany podszerstek. Jest to miękka sierść która utrzymuje ciało zwierzęcia w odpowiedniej temperaturze, pomimo panującego na zewnątrz chłodu. Mało kto wie, że lew nie jest jedynym zwierzęciem, które może pochwalić się grzywą. Grzywę mają także wilki. Wilcza grzywa sięga od karku do barków. Stanowią ją długie i gęste włosy, układające się w charakterystyczne pasmo. Wilcza grzywa staje dęba, gdy zwierze jest rozzłoszczone lub podniecone. Wilcze ubranka mogą mieć wiele kolorów. Spotyka się wilki o barwie niemal czarnej, w odcieniach szarości, brązowej i białej. W wilczej paszczy znajduje się pokaźny garnitur zębów. Zdrowy dorosły wilk ma ich aż 42. Wilcze ząbki mogą osiągać długość ponad dwóch centymetrów, a kły mogą mieć nawet ponad pięć centymetrów długości. Wilki mają silne szczęki. Gdy ścisną szczęki, siła tego nacisku może wynosić nawet piętnaście kilogramów na jeden centymetr kwadratowy. Mniej więcej w połowie wilczego życia, zęby zaczynają stopniowo się ścierać. Część wilczego uzębienia ulega zniszczeniu podczas licznych walk. Oba te czynniki mogą skutkować, śmiercią wilka z powodu niemożności pobierania jedzenia. Wilki mają bardzo elastyczne ściany przełyku, dzięki czemu mogą połykać duże porcje mięsa. Przysłowiowy wilczy apetyt ma swoje uzasadnienie. Powiedzenie to wzięło się stąd, że wilki mają bardzo pojemne żołądki. Wilczy brzuszek ma pojemność mniej więcej dziewięciu litrów. Wilki żyjące na wolności, przeżywają średnio od dwunastu do szesnastu lat. Wilki karmione przez człowieka w niewoli dożywają dwudziestki.

Przerażający lecz pożyteczny.

Mimo, że wilk niemal całkowicie zniknął z umiarkowanych lasów Europy z powodu swojej złej reputacji, występuje on powszechnie w puszczy kanadyjskiej, skandynawskiej, rosyjskiej i na Syberii. I całe szczęście, ten mięsożerca jest bowiem naprawdę pożyteczny.

Nie taki zły?
Naukowcy prowadzący badania nad wilkiem udowodnili, że nie jest on szczególnie agresywny wobec człowieka. Co więcej, doskonale toleruje ludzi na swoim terytorium i zdarzyło się nawet, że pozwolił pogłaskać swoje młode!

Sam lub w stadzie
W zależności od pory roku, obfitości pożywienia i liczby urodzeń, wilk żyje sam, w parze lub w stadzie. Będąc w grupie, może atakować nawet duże ssaki. Ucztę zawsze rozpoczyna przewodnik stada.

Pożyteczny mięsożerca
Wilk odżywia się przede wszystkim zwierzętami, od najmniejszych (myszy, ptaki, gady) do największych (jelenie, łosie). W ten sposób reguluje liczebność dużej dzikiej zwierzyny i przyczynia się do zachowania równowagi między gatunkami. Obecnie wiadomo, ze w lasach Europy, w których wilk już prawie nie występuje, jest zbyt wiele jeleni niszczących młode pędy. Wilk potrafi również przez kilka dni nic nie jeść, a niekiedy do życia wystarczają mu jagody i grzyby.

Wilcze ciekawostki

Brak wilka prowadzi do negatywnych w skutkach zmian środowiskowych

Usunięcie ze środowiska głównego drapieżnika prowadzi do dramatycznych zmian. Zaobserwowano to m.in. w Parku Narodowym Yellowstone położonym w Stanach Zjednoczonych.
Wilki zostały wytępione przez ludzi i na terenie Parku nie było ich przez 70 lat. Wilk, który był w tym rejonie głównym drapieżnikiem, ograniczał liczebność roślinożerców i mniejszych drapieżników.
Brak wilków spowodował poważne zmiany w gospodarce wodnej Parku Yellowstone, gdyż pozbawione naturalnej kontroli łosie zdewastowały populacje rosnących nad strumieniami wierzb. To z kolei pozbawiło żyjące w nich bobry pożywienia i budulca. Zwierzęta, które dzięki swoim tamom przez tysiące lat modyfikowały strumienie, nagle zniknęły, co pociągnęło za sobą opłakane w skutkach zmiany. Zniknęły rozlewiska powstające wskutek działalności bobrów, obniżył się poziom wody, co odbiło się na pozostałych wierzbach. Ponadto bez bobrów i ich tam wiele strumieni zaczęło płynąć szybciej, wyżłobiły głębsze koryta i przestały wylewać, co miało niekorzystny wpływ na rośliny zależne od wylewów.
Wytępienie wilków doprowadziło, jak widzimy, do gwałtownych zmian w ekosystemach nadbrzeżnych. Zostały one zdominowane przez roślinożerców, którzy przetrzebili populacje wierzb i spowodowali, że rośliny te są niższe, zniknęły bobry i zaszedł cały szereg niekorzystnych zmian.

Coś na kształt wilka.

Ludzie zafascynowani wilczą naturą próbowali stworzyć rasę psów, która będzie miała cechy tego gatunku. Krzyżowanie psów z wilkami jest bardzo łatwe, ponieważ genotyp obu tych gatunków jest bardzo podobny.

Należą one bowiem do prarodziny biologicznej psowatych. Rasa psów stworzona przez ludzi na podobieństwo wilków, okazała się niezbyt udanym pomysłem. Człowiek chciał bowiem uzyskać zwierzę, które będzie posłuszne i ułożone jak domowy pies, a jednocześnie wolne, piękne, silne i niezależne jak wilk. Psy rasy wilczak okazały się bardzo agresywne i nieskore do współpracy z człowiekiem. Rodzinę ludzką traktowały jak wilcze stado i próbowały nawet atakować słabszych jej członków. Psy te próbowano wykorzystać do celów wojskowych. Okazało się jednak, że podobnie jak wilki, bardzo się przywiązują do swoich właścicieli. Psy te praktycznie nie tolerowały żadnych zmian personalnych i przy każdej zmianie ćwiczących z nimi ludzi, trzeba było uczyć je wszystkiego od początku.

Wilki śledzą ludzkie spojrzenie.

Wilki potrafią podążać za spojrzeniem innych. U zwierząt społecznych to ważna umiejętność, ponieważ pozwala przewidzieć czyjś kolejny ruch, np. drapieżnika lub ofiary, a także śledzić ważne wydarzenia w stadzie.
Wiele gatunków potrafi śledzić czyjeś spojrzenie w dal, jednak podążanie wzrokiem za kimś skanującym przeszkodę to trudniejsza sprawa. Dotąd sądzono, że potrafią to wyłącznie naczelne i krukowate. Jednak najnowsze badania naukowców dowodzą, że do zwierząt potrafiących śledzić czyjeś spojrzenie należą równierz wilki.

Porzekadła o wilkach.

Człowiek od stuleci układa najróżniejsze porzekadła, powiedzenia i rymowanki, których bohaterami są zwierzęta. W rzeczywistości to nie zwierzęta są bohaterami tych porzekadeł, ale pewne, najczęściej niechlubne, cechy i przywary człowieka. Przysłowia i porzekadła ludowe to swego rodzaju skróty myślowe, bezbłędnie ujmujące ludzkie zachowania i sytuacje, w których one występują. Najwięcej porzekadeł ludowych powstało w oparciu o obserwacje zachowań najbardziej charakterystycznych i intrygujących zwierząt. W ludowych powiedzeniach występują głównie niedźwiedź, lew, wrona, lis, pies a także wilk. - Ciągnie wilka do lasu - oznacza tyle, że ktoś bardzo garnie się do czegoś. W podtekście chodzi o coś negatywnego, przysłowie to najczęściej wypowiadamy z pogardą.
- Chcesz mięso jeść, idź za wilkiem ogon nosić - oznacza mniej więcej tyle: chcesz mieć korzyści, musisz się przysłużyć.
- Dla wilka las, dla gołębia strzecha - to skrót myślowy wyrażający, że wszystko na świecie ma swoje miejsce.
- Drze koza łozę, wilk zaś drze kozę - to porzekadło przypomina, że nad każdym jest ktoś silniejszy.
- Gdy w nowy rok skwar i upał, baran wilka będzie chrupał - to powiedzenie wyraża prawdopodobnie myśl, że jedno niespotykane zjawisko w przyrodzie, pociąga za sobą drugie. Wniosek: na świecie musi być porządek, bo inaczej wszystko przewróci się do góry nogami.
- Głupiego wilka i cielęta liżą - to wyrażenie mówi, że uległość i głupota nie popłacają, bo tylko siła budzi szacunek.
- Jak wilk komarowi nie pomoże, to i komar konia zmoże - oznacza tyle, że z pomocą i poparciem silniejszego, nawet słaby staje się silny. Osiągniesz dużo, gdy masz szerokie plecy.
- Idąc do wilka na ucztę, weź ze sobą psa – uważaj z kim się zadajesz, bądź ostrożny bo możesz źle skończyć.
- Kto ma szczęście, temu wilk woły pasie - oznacza tyle: gdy los ci sprzyja, wszystko się udaje, a gdy nie sprzyja.
- Koń na żelazo, lew na ogień, wilk na powróz nie radzi nacierają - wyraża mniej więcej to, że każdy ma coś wobec czego jest słaby i bezradny, czego w związku z tym unika, nawet ci, co uważani są za silnych.
- Mów wilkowi pacierz, a on woli kozią macierz - oznacza tyle co: każdy wybiera to co lubi i nic tego nie zmieni. Nie próbuj zmieniać cudzych przyzwyczajeń.
- Pochlebcy są takimi przyjaciółmi, jak wilki psami - – nie dawaj wiary w usłużność pochlebców, oni ci nie służą, oni cię oszukują udając usłużność.
- Ptaka po pierzu, wilka po sierści, a z mowy człowieka poznasz - znaczy tyle samo że każdego poznać po jego cechach, których nie może ukryć.
- Stara koza i na wilka znajdzie sposób - to przysłowie podkreśla wagę doświadczenia życiowego.
- Wilk chroni owce przed lisem, bo sam ma na nie ochotę - znaczy tyle samo co: nie należy wierzyć pozorom, niektóre ludzkie czyny mają zupełnie inne motywy niż wygląda to na pierwszy rzut oka. Oczywiście chodzi tu o ukryte, negatywne motywy ludzkich poczynań.
- Wilk dotąd trzyma przymierze z barany, dokąd syt leży ich mięsem napchany - oznacza tyle co: ludzka przyjaźń nie zawsze jest wieczna. Można mieć przyjaciół, gdy łączą nas z nimi wspólne interesy, potem bywa różnie.
- Wilk psa się nie lęka, tylko nie lubi jego szczekania - to oznacza tyle co: naprawdę się boję ale udaję że tak nie jest.
- Wilka nogi karmią - to jedno z nielicznych porzekadeł, które odnosi się tylko i wyłącznie do natury wilka. Nie ma tu żadnej aluzji do człowieka. Przysłowie mówi o tym, że wilk zdobywa pożywienie dzięki długim marszom, co jest świętą prawdą.
- Wilka szuka, a ślad jego zoczywszy ucieka - mówimy o człowieku, który chciałby, ale się boi.
- Z wierzchu owca, w środku wilk - to proste określenie człowieka, który udaje dobrego, łagodnego i życzliwego, naprawdę mając negatywny stosunek do ludzi i świata.
- Z wilka nie zrobisz barana - mówimy wówczas, gdy chcemy wyrazić, że nie da się zmienić złego człowieka w dobrego, złych przyzwyczajeń w dobre itp.
- Zachciało się kozie męża, poszła za wilka - to ostrzeżenie dla młodych panien, by zbyt pochopnie nie podejmowały decyzji o zamążpójściu.
- Nie wywołuj wilka z lasu - to przysłowie bardzo znane i używane po dziś dzień. Wypowiadamy je wtedy, gdy prosimy kogoś, by nie przewidywał złych wydarzeń, które wcale nie muszą mieć miejsca.
- Wilk syty i owca cała - to kolejne porzekadło o wilku, które przetrwało we współczesnej mowie potocznej. Oznacza ono pozytywne zakończenie jakiegoś konfliktu, polubowne załatwienie sprzecznych interesów, rozwiązanie problemu satysfakcjonujące wszystkie strony.
- Gdy wilk się zestarzeje, skubie go i wrona - oznacza tyle, że na każdego kiedyś przyjdzie słabość.
- Chłop narajony i wilk, jedną drogą chodzą - oznacza tyle, że z mężczyzny przymuszonego do ożenku, żona nie ma zbyt wielkiego pożytku.
- Jak wilk głodny to i krowim ogonom się kłania - znaczy tyle samo co: człowiek jak bieda przyciśnie rezygnuje z dumy i prosi o pomoc.
- Wilk morduje dla strawy, człowiek dla zabawy - to przysłowie nie wymaga komentarza, jest tak prawdziwe, że nie trzeba go tłumaczyć.
- Nie strasz wilka owcą skórą - oznacza tyle co przestań mi grozić, i tak się nie boję.
Podsumowanie: „Chciałbyś życie swe włożyć w wilka wychowanie, szkoda trudu – wilk wilkiem i tak pozostanie!”